Với bà con dân tộc Nùng ở xã Vạn Linh, huyện Chi Lăng, tỉnh Lạng Sơn, thì mỳ khô (hay còn gọi là cao khô) được chế biến từ những hạt gạo địa phương, là món đặc sản luôn được đem ra đãi khách phương xa với niềm tự hào.

Nghề làm cao khô xuất hiện ở Vạn Linh từ bao giờ, người già nhất thôn cũng không tường tận. Nhưng, bà con khẳng định rằng, cách thức sản xuất cao khô vẫn nguyên như xưa: không sử dụng thêm phụ phẩm, hóa chất để thay đổi chất lượng sản phẩm.

Đặc sản cao khô tại xã Vạn Linh (Chi Lăng, Lạng Sơn) được làm bằng gạo bào thai hoặc gạo đoàn kết. Với hương thơm của gạo, vị dai, dễ ăn, dễ chế biến nhiều món. Có nhiều loại gạo làm được cao khô, nhưng theo kinh nghiệm của bà con ở đây, giống gạo Đoàn Kết làm cao là ngon nhất. Người nào làm cao cũng phải sành sỏi việc chọn gạo.

Sau khi xay gạo thành bột mịn thì tráng bánh, bánh đã tráng được đem phơi nắng khô đều hai mặt. Bánh phơi khô lại được ngâm vào nước ấm cùng một thìa mỡ để không dính vào nhau. Từ quá trình lựa chọn gạo đã phải rất kỹ lưỡng vì cao giòn quá hoặc dẻo quá đều không ngon, bánh tráng ra bóng mượt phụ thuộc vào công đoạn xay mịn bột, giờ có sự hỗ trợ của máy móc thì khoảng 3 ngày xong một mẻ cao khô.

Cao tấm chần xong sẽ được xếp thành chồng, rồi dùng một tấm ván rộng, to và nặng ép lên cho phẳng phiu trong 2 tiếng, sau đó gấp lại, hong gió qua 1 đêm rồi thái. Sợi cao tiếp tục được phơi cho khô hoàn toàn, bó lại thành từng bó, đóng bao bán ra thị trường.

Ngay cả khi đã chọn được gạo ngon, qua bàn tay những người thợ lành nghề, thì chất lượng của một mẻ cao thành phẩm còn phụ thuộc vào thời tiết. Nếu được ngày nắng ráo, cao phơi được khô sẽ ngon hơn. Gặp trúng ngày mưa, cao không phơi được sẽ mốc, nát. Theo kinh nghiệm của bà con, từ tháng 4 đến tháng 6 là thời gian thuận lợi nhất để làm cao khô. Gặp ngày mưa bất thường, hoặc phải sản xuất cho kịp đơn đặt hàng vào các tháng mùa mưa thì bà con chỉ có thể dùng than củi để hong cao. Cách làm này ít nhiều giảm mùi vị của cao khô Vạn Linh.

Bao năm qua, cao khô Vạn Linh được người dân Lạng Sơn và các vùng lân cận ưa chuộng. Nghề làm cao khô đã giúp không ít gia đình ở Vạn Linh xóa đói, thoát nghèo. Toàn xã có khoảng 90 hộ duy trì nghề truyền thống này với sản lượng hơn 40 tấn/tháng. Cao khô Vạn Linh đang là một trong những sản phẩm mũi nhọn được huyện Chi Lăng đầu tư phát triển.